Ik heb uitgekeken naar de Baltische Staten, die kort geleden nog onder Russische vlag vielen. De eerste staat die we binnenrijden is Litouwen. Na een week rondreizen merk ik dat het allemaal behoorlijk bij me binnenkomt. Een mix van prachtige natuur, ruimte, armoede, achterstand, ontwikkeling en een heftige geschiedenis. Het is een reality check van jewelste, mede dankzij de verhalen van de meest inspirerende campingbaas ter wereld. Ja, dat durf ik gewoon te zeggen.
Door een dunbevolkt rijden we Litouwen in langs vervallen houten huisjes die wel een likje Rambobeits kunnen gebruiken. We komen aan op camping de Harmonie met de wel heel bijzondere eigenaar Wim. Een rasrotterdammert. Ooit was hij topsporter. Hij heeft samen met dé Jan Janssen gefietst. Peter Post en Jan Raas zijn z’n vrienden. Nog steeds. Als coach heeft hij het Litouws Wielerteam naar de Olympische Spelen in Barcelona gebracht (1992). Daarna werd hij hier in Litouwen campingbaas en heeft in 26 jaar tijd een geweldige plek gerealiseerd. Maar Wim doet meer. Veel meer. Hij zet zich met ziel en zaligheid in voor de Litouwers in deze regio die het moeilijk hebben. Geld en kleding zamelt hij in voor ouderen die in echte armoede moeten leven van iets meer dan 100 euro per maand. Hij helpt kinderen van wie de ouders werkloos en alcoholist zijn. Dat doet hij door met ze te sporten en ze aan het werk te krijgen zodat ze niet dezelfde afgrond in glijden als hun ouders maar een toekomst kunnen opbouwen. Met verschillende hulpprojecten betekent hij inmiddels veel voor de gemeenschap hier en heeft zelfs Jan Slagter meer dan eens over de campingvloer gehad voor het programma ‘MAX maakt mogelijk’. 78 jaar is hij. Fit als wat en fietst nog wekelijks rondjes van 100+ kilometer met een gemiddelde van 30 p/u. Vijf kwartier in een uur praat deze geweldige Rotterdammer, met bijbehorende tongval en humor. Wat een ongelooflijk inspirerende ouwehoer.
Vilnius, stad met twee gezichten
Wim brengt ons, met zijn door de ouderenomroep MAX gesponsorde busje, naar het treinstation voor een bezoek aan de hoofdstad Vilnius. Een enorme bak Russisch staal komt tot stilstand als wij op het perron staan dat meer een stoepje is. De rails waar wij overheen rijden, is onderdeel van de voormalige west-oost verbinding met als eindpunt de Siberische strafkampen. Gek idee dat over precies dit traject talloze mensen met een enkele reis simpelweg zijn verdwenen. Vilnius is een stad met twee gezichten. Er is nog een hoop oude troep, maar ook mooie huizen, winkels en restaurants. Het is hier òf modern, mooi en sfeervol, òf hopeloos ouderwets en klaar voor de sloop. Niets er tussenin. Best interessant eigenlijk. Je voelt en ziet dat de wil er is om te stad helemaal te modernisering, maar ze zijn er zeker nog niet. Verder is de kathedraal wit, de markthal duur en linnen en amber edelstenen in overvloed te verkrijgen.
Optimist of in de kist
Tijdens een fietstocht door het Litouwse land valt op dat de meest vervallen tuinhuisjes in Nederland in betere staat zijn dan de huizen die we hier zien. Toch wonen overal mensen in. Ook ’s winters, als het hier makkelijk -30 wordt. “Da’s niet koud”, zegt Wim de campingbaas die de route voor ons uitgestippeld heeft. We zien ontzettend veel armoede. Voor humanitaire projecten hoef je dus niet naar diep donker Afrika. Dichter bij huis, in onze eigen EU, is ook genoeg te doen. Dat heeft Wim in 1991 al goed gezien. De begraafplaatsen daarentegen zijn heel verzorgd en we zien daar iets opmerkelijks. Als de ene helft van een echtpaar overlijdt, wordt meteen een grafsteen gemaakt voor allebei. Als je overblijft, staat je naam en geboortejaar er maar vast op. Hoeven ze straks alleen nog de datum erbij te beitelen waarop jij ook gaat. Da’s nog eens kostenefficiënt. ’s Avonds zit Wim tijdens de koffie en aansluitende borrel op z’n praatstoel. De anekdotes over het leven in Litouwen, zijn eigen leven en zijn professionele wielerverleden wisselen elkaar in hoog tempo af. Dan weer ademloos en vol verbazing en dan weer hikkend van de lach luisteren we naar hem. Wat een man. Wat een inspirerend goed mens. Wat een verhalenverteller. Wat een energie. Hoe hij dit volhoudt? Daarop heeft hij een heel basaal antwoord: “Simpel. Optimist of in de kist.” Het laat zich raden welke route Wim gekozen heeft.
Zijwind = rukwind
“Blijft gezond hè! En nou wegwezen!”, roept Wim ons na met zijn Rotterdamse tongval als we wegrijden. In Trakai ligt een mooi gerestaureerd 14e eeuws kasteel op een eiland. Gewoon leuk om even doorheen te lopen en je kinderen in kooien op te sluiten om je daarna, volgens het ongeschreven draaiboek voor ouders, terug te laten pakken met je hoofd in een houten blok. In een tentje bij het kasteel staan worstenbroodjes op de kaart; Kibinai heten ze hier. Komt deze Litouwse versie in de buurt van het beste wat Brabant ooit heeft weten voort te brengen? Ze zien er in elk geval wat gezelliger uit en zijn zeker niet vies, maar de smaak haalt het niet. De ruim twee uur durende rit die volgt, eist opperste concentratie. Het is flink werken met harde stotige wind van opzij. Twee handen aan het stuur en ogen op de weg. “Wat een schitterende route was dit”, zegt Saskia als ik de camper uiteindelijk veilig op de volgende camping parkeer. Geen klap heb ik ervan gezien. Ik heb het al eerder gemerkt met de camper: zijwind = rukwind.
Waarom Dutchman’s Cap Dutchman’s Cap heet?
Een rivier vormt de grens met Kaliningrad; een apart stukje Rusland tussen Polen en Litouwen waar we met de camper niet in mogen. Willen we ook niet. We zien sinds 2 juni, toen we de Kroatische kust verlieten, de zee weer. Nu in de vorm van de Oostzee en die maakt onze vermoedens waar: koud. De kustlijn is mooi en het is blijkbaar hartstikke leuk om je met een parachute langs de steile duinen heen en weer te laten blazen. Boomstronken die een 2e leven hebben gekregen loodsen ons alsof het een speurtocht is richting het beroemde 24 meter hoge uitkijkpunt Dutchman’s Cap, waar ook onze camping naar is vernoemd. Waarom Dutchman’s Cap vraag je je als Dutchman af. Verschillende verhalen doen de ronde, maar geen enkele is met zekerheid het echte. Lekker dan.
Ondergronds complex met allesvernietigende wapens
Het is grijs en koud. Perfecte omstandigheden voor een bezoek aan het ‘Koude Oorlog Museum’ dat in het midden van de Litouwse bossen ligt. Goed verstopt in dit voormalige deel van de Sovjet Unie. Het is een ondergronds complex waar tijdens de Koude Oorlog kernraketten op westerse landen stonden gericht. Spanje, Engeland, Noorwegen en Duitsland om precies te zijn. Enorme raketten die rechtop stonden in tientallen meters diepe silo’s van beton waarvan bovengronds alleen het schuifdak in de vorm van een koepel te zien is. Naast een indruk die je krijgt hoe het er destijds hier aan toe moet zijn gegaan en hoe allesvernietigend deze wapens waren, wordt in verschillende ruimtes het hele verhaal verteld van de oorlog die nooit echt losbarstte. Dat verhaal is best beangstigend. Zeker op deze plek, waar je met eigen ogen ziet dat de raketten er echt gestaan hebben en ze zelfs een moment met de hand letterlijk aan de knoppen hebben gezeten om ze af te vuren en complete steden en landen van de wereld te vagen. En dat is allemaal niet zo heel lang geleden.
Interessante puinhoop
In noord-Litouwen rijden we langs de Kruisberg. Een belangrijke plek voor de Litouwers. Sinds 1918, na de onafhankelijkheidsstrijd, is dit een plek waar de trotse inwoners bidden voor vrede, geliefden en hun land. Na WO2, toen Litouwen door de Sovjet-Unie werd ingelijfd, hebben de Russen de heuvel een paar keer met de grond gelijk gebulldozerd. Maar die stijfkoppige Litouwers bleven naar de heuvel gaan en kruisen neerzetten om trouw te blijven aan hun eigen identiteit. De Russen waren er na drie keer wel klaar mee en hebben het verder maar gelaten. Nu is het een bedevaartsoord waar iedereen die dat wil, dus ook niet-Litouwers, een kruis mag planten. Dat gebeurt volop, vooral om dierbaren te herdenken. Naar onze schatting staan er meer dan een miljoen grote, kleine, dikke, dunne, houten, stenen, stalen, mooie, lelijke, heel lelijke, foeilelijke en afzichtelijke niet om aan te ziene kruisen. Maar als geheel vormen ze een interessante puinhoop.
Op onderzoek in Letland
We ruilen Litouwen in voor Letland. Omdat alle Baltische Staten het in de geschiedenis flink voor de kiezen hebben gehad, ben ik benieuwd hoe dit land er momenteel voor staat. We trekken er een week voor uit om dat uit te vogelen.
